“Een voortdurend gevulde maag kan geen geheimen zien!” Dit spreekwoord van de Zoeloes stelt ons vragen bij ons streven om toch maar niets tekort te komen. Leven met gemis valt ons moeilijk. En toch hoort gemis bij het leven. We kunnen niet alles hebben wat we ons zouden wensen en we kunnen niet alles realiseren wat we zouden willen. Bovendien zijn we ook niet zo volmaakt als we zelf zouden willen. “There is a crack in everything and that’s where the light gets in”, zingt Leonard Cohen. Vasten heeft met die breuk en die krassen te maken die het leven met zich brengt. Het is jezelf proberen te accepteren zoals je bent. Vasten is de uitnodiging jezelf niet te overstemmen of te over-eten, maar de stilte en het geduld op te brengen om bij jezelf te blijven, ook bij de pijn van de breuken en de krassen. Want dan krijgt het licht pas een kans! In dat licht ziet het leven er anders uit en naderen we ‘de geheimen’ die het dragen. Alleen voor wie oog heeft voor de gebrokenheid kan het leven ook tot een feest worden. Het lijkt een paradox en toch zit er een logica in.
De gebrokenheid is namelijk geen noodlot maar ook een uitnodiging om de vriendschap en de solidariteit van een ander te verwelkomen. Zo brengt Jezus ook een nieuw zicht op het vasten in als hij zich enigszins distantieert van het vasten van de Farizeeën en de leerlingen van Johannes de Doper. “Kun je soms de vrienden van de bruidegom laten vasten zolang die bij je is?” vraagt hij aan degenen die hem interpelleren over het gedrag van zijn leerlingen. (Lucas 5, 34) Jezus is de bruidegom, die namens God het (huwelijks-)verbond met Gods volk voltrekt. Hij is God die mensen in hun gebrokenheid tegemoet komt. Hij heft het gemis niet op, maar hij biedt Gods vriendschap aan. De leerlingen waren ingegaan op Jezus’ uitnodiging om hem te volgen. Zij hebben alles ervoor achter gelaten. Een soort van vasten dus, het deed hen openstaan voor deze vreemde man die een nieuw perspectief aan hun leven gaf omdat hij in staat was hen het geheim te doen aanvoelen dat de bron van hun leven was. En Hij maakte hun leven tot een feest. En als Hij straks wordt omgebracht en zijn leerlingen in totale verwarring achter moet laten, dan zullen ze uiteindelijk ervaren – als ze door die nieuwe vasten van gedwongen afscheid en dreigende vervolging getrokken zijn – dat God trouw is en dat het feest niet stuk is.
In de vasten worden we uitgenodigd de stilte in te gaan en het geduld op te brengen om onze gebrokenheid te zien en te accepteren. Dat kun je niet met een voortdurend gevulde maag. Soberheid maakt ruimte: voor de gebrokenheid én voor het geheim dat ons ondanks alles draagt: Gods genade en vriendschap!
Joris, Aartsbisschop van Utrecht
Dirk Jan, Bisschop van Haarlem